Przy dochodzeniu roszczeń z tytułu wad fizycznych pojazdu, kupujący często musi ponieść koszty związane z wykonaniem ekspertyz technicznych, które potwierdzają istnienie wad. Czy te koszty może później odzyskać od sprzedawcy? Orzeczenie Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 21 sierpnia 2015 r. (sygn. akt XV Ca 471/15) dostarcza jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie, wskazując, że koszty prywatnych ekspertyz stanowią element szkody podlegającej naprawieniu.

Podstawa prawna zwrotu kosztów ekspertyz

Sąd Okręgowy w Poznaniu wskazał na kilka podstaw prawnych, które uzasadniają zwrot kosztów prywatnych ekspertyz technicznych:

1. Art. 566 § 1 Kodeksu cywilnego

“Zgodnie z treścią art. 566 § 1 kc, jeżeli z powodu wady fizycznej rzeczy sprzedanej kupujący odstępuje od umowy albo żąda obniżenia ceny, może on żądać naprawienia szkody poniesionej wskutek istnienia wady, chyba że szkoda jest następstwem okoliczności, za które sprzedawca nie ponosi odpowiedzialności. W ostatnim wypadku kupujący może żądać tylko naprawienia szkody, którą poniósł przez to, że zawarł umowę, nie wiedząc o istnieniu wady; w szczególności może żądać zwrotu kosztów zawarcia umowy, kosztów odebrania, przewozu, przechowania i ubezpieczenia rzeczy oraz zwrotu dokonanych nakładów w takim zakresie, w jakim nie odniósł korzyści z tych nakładów.”

Sąd podkreślił, że:

“Skoro można żądać (na podstawie art. 566 § 1 zd. 2 kc) zwrotu nakładów na rzecz, gdy sprzedawca odpowiedzialności z tytułu rękojmi nie ponosi, to jest to tym bardziej zasadne, gdy takowa odpowiedzialność na sprzedawcy ciąży.”

2. Art. 471 Kodeksu cywilnego

Sąd wskazał również na przepisy dotyczące odpowiedzialności kontraktowej:

“Do naprawienia szkody poniesionej wskutek istnienia wady mają zastosowanie przepisy z zakresu kontraktowej odpowiedzialności odszkodowawczej. […] W wypadku gdy kupujący odstępuje od umowy z powodu wady rzeczy sprzedanej (art. 560 § 2 kc) jego uprawnienia określone w art. 494 kc obejmują również roszczenia o naprawienie szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania w granicach dodatniego interesu umowy. Do zasad tej odpowiedzialności ma zastosowanie art. 471 kc.”

3. Orzecznictwo Sądu Najwyższego

Sąd Okręgowy w Poznaniu przywołał również istotne orzeczenie Sądu Najwyższego, które bezpośrednio odnosi się do kwestii zwrotu kosztów prywatnych ekspertyz:

“W przedmiocie zaliczenia prywatnej ekspertyzy do poniesionej przez stronę szkody wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 2 września 1975 r. (I CR 505/75, Lex Polonica), stwierdzając, że dokonana przed wszczęciem postępowania sądowego i poza zabezpieczeniem dowodów ekspertyza może być istotną przesłanką zasądzenia odszkodowania. W takim wypadku koszt ekspertyzy stanowi szkodę ulegającą naprawieniu (art. 361 kc).”

Ekspertyzy wykonane w analizowanej sprawie

W analizowanej sprawie kupujący przeprowadził kilka badań technicznych pojazdu:

“W dniu 7 września 2010 r. w zakładzie (…) w P. dokonano badania stanu pojazdu marki O. (…). W pojeździe wykryto: [szczegółowy opis wad]”

“W tym samym dniu powód wykonał także badanie dotyczące spalin samochodu, które wykazało przekroczenie wszelkich norm.”

“Następnie, w dniu 10 września 2010 r. powód udał się do (…), w firmie (…), gdzie poddano pojazd badaniu kontrolnemu. Z uwagi na zbyt dużą różnicę sił wynik był negatywny.”

Za badanie stanu pojazdu kupujący zapłacił 150 zł, co zostało potwierdzone paragonem fiskalnym.

Zwrot kosztów ekspertyz jako element odszkodowania

Sąd uznał, że koszty wykonanych ekspertyz stanowią element szkody, którą poniósł kupujący wskutek nienależytego wykonania umowy przez sprzedawcę:

“Zdaniem Sądu co do w/w kosztów, które wskazane zostały przez powoda spełnione zostały wszystkie przesłanki odpowiedzialności kontraktowej pozwanych. W tej sytuacji niewątpliwe jest, że wskutek nienależytego wykonania umowy (dostarczenie wadliwego pojazdu), za co ponoszą oni odpowiedzialność, spowodowali u nabywcy ewidentny uszczerbek majątkowy w postaci konieczności poniesienia kosztów.”

W rezultacie Sąd zasądził zwrot kosztów ekspertyzy:

“Reasumując, Sąd zasądził solidarnie od pozwanych A. B. i M. B. (1) na rzecz powoda J. O. kwotę 4.150 zł, na co składało się 4.000 zł zwrotu zapłaconej ceny z tytułu odstąpienia od umowy sprzedaży i 150 zł poniesionych wydatków za opinię dotyczącą stanu pojazdu z tytułu szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania.”

Warunki zwrotu kosztów ekspertyz

Na podstawie analizowanego orzeczenia można wskazać następujące warunki, które muszą być spełnione, aby kupujący mógł skutecznie żądać zwrotu kosztów prywatnych ekspertyz:

1. Ekspertyza musi być związana z wykryciem lub dokumentacją wad pojazdu

Ekspertyza musi dotyczyć wykrycia lub udokumentowania wad pojazdu, które uzasadniają odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi.

2. Koszty ekspertyzy muszą być udokumentowane

Kupujący musi dysponować dowodem poniesienia kosztów ekspertyzy:

“Na dowód poniesionych kosztów przedstawiony został paragon fiskalny na kwotę 150 zł (k. 13), który nie był kwestionowany przez stronę pozwaną.”

3. Musi istnieć związek przyczynowy między wadą pojazdu a koniecznością wykonania ekspertyzy

Konieczność wykonania ekspertyzy musi wynikać z istnienia wady pojazdu:

“Stratę po stronie J. O. stanowiły poniesione przez niego wydatki z tytułu wydania przez firmę (…) opinii o stanie technicznym pojazdu.”

4. Sprzedawca musi ponosić odpowiedzialność za wadę

Zwrot kosztów ekspertyzy jest możliwy, gdy sprzedawca ponosi odpowiedzialność za wadę pojazdu:

“W tej sytuacji niewątpliwe jest, że wskutek nienależytego wykonania umowy (dostarczenie wadliwego pojazdu), za co ponoszą oni odpowiedzialność, spowodowali u nabywcy ewidentny uszczerbek majątkowy w postaci konieczności poniesienia kosztów.”

Praktyczne wskazówki

Na podstawie analizowanego orzeczenia można sformułować następujące wskazówki praktyczne dla kupujących:

1. Zachowaj dowody zapłaty za ekspertyzy – paragony, faktury i inne dowody zapłaty są niezbędne do udowodnienia poniesionych kosztów
2. Wybieraj profesjonalne serwisy i rzeczoznawców – ekspertyzy powinny być wykonane przez profesjonalne podmioty, co zwiększa ich wartość dowodową
3. Wykonaj różne rodzaje badań – jak pokazuje analizowana sprawa, warto przeprowadzić różne rodzaje badań (stan techniczny, emisja spalin, badanie kontrolne)
4. Uwzględnij koszty ekspertyz w żądaniu – w oświadczeniu o odstąpieniu od umowy i w pozwie należy wyraźnie wskazać, że żądanie obejmuje również zwrot kosztów ekspertyz
5. Wskaż podstawę prawną żądania – warto powołać się na art. 566 § 1 kc oraz orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczące zwrotu kosztów prywatnych ekspertyz

Podsumowanie

Jak pokazuje analizowane orzeczenie Sądu Okręgowego w Poznaniu, kupujący, który poniósł koszty prywatnych ekspertyz w celu wykrycia i udokumentowania wad pojazdu, ma prawo żądać ich zwrotu od sprzedawcy. Koszty te stanowią element szkody podlegającej naprawieniu na podstawie przepisów o odpowiedzialności kontraktowej.

Aby skutecznie dochodzić zwrotu tych kosztów, kupujący powinien dysponować dowodami ich poniesienia oraz wykazać związek przyczynowy między wadą pojazdu a koniecznością wykonania ekspertyzy. Koszty ekspertyz należy uwzględnić w oświadczeniu o odstąpieniu od umowy oraz w ewentualnym pozwie przeciwko sprzedawcy.

Możliwość odzyskania kosztów prywatnych ekspertyz jest istotnym elementem ochrony praw kupującego, gdyż eliminuje ryzyko finansowe związane z koniecznością profesjonalnego udokumentowania wad pojazdu. Dzięki temu kupujący może bez obaw zlecić wykonanie niezbędnych badań, wiedząc, że w przypadku potwierdzenia wad będzie mógł odzyskać poniesione koszty.