Prawne znaczenie zapewnień sprzedawcy

Zapewnienia sprzedawcy dotyczące stanu technicznego pojazdu nie są tylko marketingowym zabiegiem – mają konkretne znaczenie prawne. Zgodnie z art. 556 § 1 Kodeksu cywilnego, sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego m.in. wtedy, gdy “rzecz nie ma właściwości, o których istnieniu zapewnił kupującego”.

Sąd Okręgowy w Poznaniu w wyroku z dnia 20 maja 2014 r. (sygn. akt XV Ca 330/14) podkreślił znaczenie zapewnień sprzedawcy:

“Zgodnie z art. 556 § 1 k.c. sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę zmniejszającą jej wartość lub użyteczność ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub z przeznaczenia rzeczy, jeżeli rzecz nie ma właściwości, o których istnieniu zapewnił kupującego, albo jeżeli rzecz została kupującemu wydana w stanie niezupełnym (rękojmia za wady fizyczne).”

Zapewnienie o bezwypadkowości pojazdu

Jednym z najczęstszych zapewnień przy sprzedaży używanych samochodów jest deklaracja, że pojazd jest “bezwypadkowy”. W omawianym wyroku Sąd Okręgowy odniósł się do takiej sytuacji:

“Skarżący nie zdołali zakwestionować ustalenia Sądu I instancji, iż przy zawieraniu umowy sprzedaży zapewnili powódkę, że samochód jest ‘bezwypadkowy’. Za takim ustaleniem przemawiają zgodne w tym zakresie zeznania powódki oraz świadka R. P., którym Sąd Rejonowy dał wiarę, a ocena ta nie została podważona.”

Co istotne, Sąd zwrócił uwagę na interpretację takich zapewnień przez przeciętnego nabywcę:

“Jeżeli nawet ze strony pozwanej padła ta ostatnia wypowiedź [że ani ona, ani mąż przez czas użytkowania nie mieli żadnego wypadku autem], to Sąd Rejonowy słusznie uznał za usprawiedliwioną taką jej interpretację przez powódkę, wedle której samochód nie uległ wypadkowi od chwili produkcji, nie zaś tylko w okresie dysponowania nim przez ostatnich właścicieli. Z punktu widzenia nabywcy podstawowe znaczenie ma przecież generalna bezwypadkowość pojazdu i tej też kwestii bez wątpienia dotyczyły pytania zadawane pozwanej i jej mężowi.”

Interpretacja niejednoznacznych zapewnień

Sąd wyjaśnił, jak należy interpretować niejednoznaczne sformułowania sprzedawców:

“Za niewiarygodne Sąd uznał natomiast zeznania pozwanej jakoby podczas sprzedaży powódka nie była zapewniona o tym, iż samochód jest bezwypadkowy, bowiem w dalszej części zeznań wskazała ona, iż twierdząc, że samochód jest bezwypadkowy, miała na myśli to, iż ani ona, ani mąż nie mieli kolizji przedmiotowym autem i że ‘na pewno stwierdziliśmy z mężem, że ani ja, ani mąż przez czas użytkowania nie mieliśmy żadnego wypadku autem’, co de facto to oznacza, że zapewniali o bezwypadkowości. Każdy bowiem odbiorca takiego zapewnienia miał prawo je tak zrozumieć.”

Zdaniem Sądu, typowe sformułowania, takie jak “ani ja, ani mąż nie mieliśmy żadnego wypadku” są interpretowane przez nabywcę jako zapewnienie o ogólnej bezwypadkowości pojazdu, nie tylko w okresie użytkowania przez ostatniego właściciela.

Odpowiedzialność za zapewnienia niezgodne z prawdą

Sąd Okręgowy w Poznaniu wyraźnie podkreślił absolutny charakter odpowiedzialności sprzedawcy:

“Ustawowa odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi ma charakter absolutny, obciąża go niezależnie od tego, czy to on spowodował wadliwość rzeczy, czy ponosi w tym zakresie jakąkolwiek winę, a nawet – czy w ogóle wiedział lub mógł wiedzieć o tym, że sprzedawana rzecz jest wadliwa.”

Co więcej, sprzedawca nie może się bronić twierdzeniem, że nie wiedział o wcześniejszej historii pojazdu:

“Odpowiedzialność absolutna powoduje bowiem, że nawet brak wiedzy o części wad nie ekskulpuje strony pozwanej, która notabene z jednej strony część z nich zataiła (jak wypadkowość), a z drugiej strony nie miała pełnej kontroli nad autem, które nie tylko używali osobno pozwani, ale także osoby dla nich trzecie (mąż i kuzyn pozwanej).”

Wpływ zapewnień na terminowość dochodzenia roszczeń

Co szczególnie istotne, zapewnienia sprzedawcy mają wpływ nie tylko na samą odpowiedzialność za wady, ale także na terminy do dochodzenia roszczeń. Zgodnie z art. 564 k.c., utrata uprawnień z tytułu rękojmi nie następuje mimo niezachowania terminów do zawiadomienia sprzedawcy o wadach, jeżeli sprzedawca wadę podstępnie zataił albo zapewnił kupującego, że wady nie istnieją.

Sąd Okręgowy w Poznaniu zauważył:

“Przepis ten [art. 564 k.c.] znajdzie zastosowanie także wówczas, gdy sprzedawca zapewniając kupującego o braku wad działał w dobrej wierze i nie miał świadomości ich istnienia. […] W konsekwencji przepis ten znajdzie zastosowanie także wówczas, gdy sprzedawca zapewniając sprzedającego o braku wad działał w dobrej wierze i nie miał świadomości ich istnienia.”

Skutki prawne zapewnień sprzedającego

Z omawianego wyroku wynikają następujące skutki prawne zapewnień sprzedającego:

1. Rozszerzenie odpowiedzialności – sprzedawca odpowiada nie tylko za wady zmniejszające wartość lub użyteczność rzeczy, ale także za brak właściwości, o których istnieniu zapewnił kupującego.
2. Brak możliwości uwolnienia się od odpowiedzialności – nawet jeśli sprzedawca nie wiedział o wadach, jego zapewnienia rodzą odpowiedzialność.
3. Wydłużenie terminów na zgłoszenie wad – zapewnienie o braku wad powoduje, że nie mają zastosowania terminy z art. 563 § 1 k.c. na zawiadomienie o wadzie.
4. Podstawa do odstąpienia od umowy – brak właściwości, o których istnieniu zapewnił sprzedawca, stanowi podstawę do odstąpienia od umowy nawet po uprzednim żądaniu obniżenia ceny.

Praktyczny przykład z orzecznictwa

W sprawie rozpatrywanej przez Sąd Okręgowy w Poznaniu (sygn. akt XV Ca 330/14) wystąpiła klasyczna sytuacja:

1. Sprzedający zapewnili kupującą, że samochód jest bezwypadkowy.
2. Kupująca po kilku dniach odkryła problemy z wtryskiwaczami i zażądała obniżenia ceny.
3. Po zleceniu ekspertyzy rzeczoznawcy okazało się, że samochód jest powypadkowy i ma niesprawny system poduszek powietrznych.
4. Kupująca odstąpiła od umowy, a sąd uznał to odstąpienie za skuteczne.

Sąd podkreślił, że:

“Pozwani sprzedając powódce sporny pojazd posiadali wiedzę na temat jego wcześniejszej kolizji, bowiem w czerwcu 2007r., na zlecenie kuzyna pozwanej, T. B., w serwisie (…), została przeprowadzona naprawa przodu.”

Podsumowanie

Wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu (sygn. akt XV Ca 330/14) zawiera istotne wskazówki dotyczące znaczenia zapewnień sprzedawcy:

1. Zapewnienia o bezwypadkowości pojazdu mają konkretne znaczenie prawne i są wiążące dla sprzedawcy.
2. Nabywca ma prawo interpretować zapewnienia typu “nie mieliśmy wypadku” jako deklarację ogólnej bezwypadkowości pojazdu.
3. Sprzedawca odpowiada za niezgodność stanu rzeczywistego z zapewnieniami, nawet jeśli działał w dobrej wierze.
4. Zapewnienia o braku wad wydłużają terminy na dochodzenie roszczeń z tytułu rękojmi.
5. Brak właściwości, o których istnieniu zapewnił sprzedawca, stanowi podstawę do odstąpienia od umowy.

Przy zakupie używanego pojazdu warto zwrócić szczególną uwagę na zapewnienia sprzedawcy i w miarę możliwości dokumentować je (np. zachowując treść ogłoszenia, zapisując rozmowy lub sporządzając notatki), gdyż mogą one mieć kluczowe znaczenie dla ewentualnych późniejszych roszczeń.