Jak prawidłowo odstąpić od umowy zakupu pojazdu z wadami

Podstawy prawne odstąpienia od umowy

Odkrycie wad w kupionym pojeździe, szczególnie takich, które istotnie wpływają na jego użyteczność lub bezpieczeństwo, uprawnia kupującego do odstąpienia od umowy. Podstawę prawną stanowi art. 560 § 1 Kodeksu cywilnego, który brzmi:

“Jeżeli rzecz sprzedana ma wady, kupujący może od umowy odstąpić albo żądać obniżenia ceny. Jednakże kupujący nie może od umowy odstąpić, jeżeli sprzedawca niezwłocznie wymieni rzecz wadliwą na rzecz wolną od wad albo niezwłocznie wady usunie.”

Sąd Okręgowy w Poznaniu w wyroku z dnia 20 maja 2014 r. (sygn. akt XV Ca 330/14) potwierdził, że:

“W tej sytuacji w ocenie Sądu spełniły się przesłanki do skorzystania przez powódkę z uprawnień z tytułu rękojmi za wady sprzedanej rzeczy, a w tym do odstąpienia od umowy i żądania zwrotu ceny oraz naprawienia szkody.”

Terminy na odstąpienie od umowy

Zgodnie z art. 568 § 1 k.c., uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne wygasają po upływie roku od dnia wydania rzeczy kupującemu. W omawianym wyroku Sąd Okręgowy podkreślił:

“Stosownie do art. 568 § 1 k.c. uprawnienia z tytułu rękojmi wygasają dopiero po upływie roku, licząc od dnia, kiedy rzecz została kupującemu wydana. Roczny termin zawity ma zastosowanie do wynikających z rękojmi zarówno roszczeń majątkowych, jak i realizacji praw kształtujących.”

Co ważne, sąd wyjaśnił, że:

“Oznacza to, że jeśli kupujący zamierza w ramach uprawnień z rękojmi odstąpić od umowy, musi w rocznym terminie zawitym złożyć sprzedawcy odpowiednie oświadczenie woli w sposób określony w art. 61 k.c. Wynikające zaś z prawa kształtującego roszczenie o zwrot ceny może być realizowane już po upływie terminu zawitego.”

Istnieje również dodatkowy termin wynikający z art. 563 § 1 k.c., zgodnie z którym kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy, jeżeli nie zawiadomi sprzedawcy o wadzie w ciągu miesiąca od jej wykrycia. Jednak, jak zauważył Sąd Okręgowy:

“Utrata uprawnień z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy nie następuje mimo niezachowania terminów do zbadania rzeczy przez kupującego i do zawiadomienia sprzedawcy o wadach, jeżeli sprzedawca wadę podstępnie zataił albo zapewnił kupującego, że wady nie istnieją.” (art. 564 k.c.)

Forma oświadczenia o odstąpieniu od umowy

Zgodnie z art. 77 § 2 k.c., jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej, to również odstąpienie od niej powinno nastąpić w tej formie. Sąd Okręgowy w Poznaniu dodał jednak:

“Jednakże z uwagi na to, że nie występuje tutaj rygor nieważności, pierwszorzędne znaczenie ma to, czy oświadczenie woli doszło do drugiej strony w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią (art. 61 k.c.).”

W analizowanej sprawie powódka wysłała oświadczenie o odstąpieniu od umowy listem poleconym, co sąd uznał za skuteczne, ponieważ:

“Strona powodowa powoływała się na oświadczenie o odstąpieniu od umowy z dnia 16.05.2011r. już w pozwie, wymieniając to pismo jako załącznik, przy czym, jak wyjaśniła przed Sądem Okręgowym, nie zostało ono dołączone jedynie przez przeoczenie.”

Zawartość oświadczenia o odstąpieniu od umowy

Oświadczenie o odstąpieniu od umowy powinno zawierać:

Dane stron umowy (sprzedającego i kupującego).
Dokładne określenie przedmiotu umowy (marka, model, rocznik, numer VIN, data zakupu).
Jednoznaczne oświadczenie o odstąpieniu od umowy.
Wskazanie przyczyn odstąpienia (konkretne wady pojazdu).
Żądanie zwrotu ceny w określonym terminie.
Informację o gotowości zwrotu pojazdu.
Datę i podpis kupującego.

Kolejność działań przy odstąpieniu od umowy

Na podstawie analizowanego wyroku można wskazać następującą procedurę odstąpienia od umowy:

1. Zawiadomienie sprzedawcy o wadach

W pierwszej kolejności należy poinformować sprzedawcę o wykrytych wadach. Sąd zauważył, że:

“Powódka zawiadomiła o wadach w lutym i marcu 2011r., jeszcze przed upływem miesiąca od daty zakupu, zaraz po wykrywaniu kolejnych wad.”

2. Udokumentowanie wad

Kluczowe znaczenie ma profesjonalne udokumentowanie wad, najlepiej przez rzeczoznawcę:

“W dniu 25.03.2011r. na zlecenie powódki rzeczoznawca D. M. dokonał oględzin pojazdu i sporządził opinię techniczną, z której wynika, iż pokrywa silnika była naprawiana i lakierowana w części przedniej prawej, błotniki przednie były naprawiane i lakierowane […]”

3. Złożenie oświadczenia o odstąpieniu od umowy

Po udokumentowaniu wad należy złożyć formalne oświadczenie o odstąpieniu:

“Powódka odstąpiła od umowy sprzedaży w dniu 16.05.2011r. drogą mailową. […] Stosownie do art. 568 § 1 k.c. uprawnienia z tytułu rękojmi wygasają dopiero po upływie roku, licząc od dnia, kiedy rzecz została kupującemu wydana.”

4. Żądanie zwrotu ceny i naprawienia szkody

Odstąpienie od umowy daje podstawę do żądania zwrotu ceny oraz naprawienia szkody:

“W wypadku, gdy kupujący odstępuje od umowy z powodu wady rzeczy sprzedanej (art. 560 § 2 k.c.), jego uprawnienia określone w art. 494 k.c. obejmują również roszczenia o naprawienie szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania w granicach dodatniego interesu umowy.”

Sąd dodał:

“Sprzedawca ma zatem obowiązek naprawienia szkody poniesionej przez kupującego, a wynikłej z niewykonania umowy. Zdaniem Sądu spełnione zostały wszystkie przesłanki odpowiedzialności kontraktowej pozwanych.”

Możliwość zmiany żądania

Co ważne, kupujący może najpierw żądać obniżenia ceny, a następnie – po wykryciu kolejnych wad – odstąpić od umowy. Sąd Okręgowy w Poznaniu stwierdził:

“Zgłoszenie żądania [obniżenia ceny] nie unicestwia prawnego bytu umowy i tym samym nie wyklucza możliwości skorzystania z dalej idącego uprawnienia o charakterze prawnokształtującym, jakim jest odstąpienie od tej umowy.”

Sąd dodał:

“Powyższe uwagi są tym bardziej zasadne w przypadku, gdy bezpośrednią przyczyną odstąpienia przez kupującego od umowy było wykrycie nowych wad, nieznanych mu w chwili zgłoszenia roszczenia o obniżenie ceny. Z chwilą wykrycia tych wad wszystkie uprawnienia z tytułu rękojmi uległy ponownej aktualizacji.”

Praktyczny przykład z orzecznictwa

W sprawie rozpatrywanej przez Sąd Okręgowy w Poznaniu (sygn. akt XV Ca 330/14) kupująca nabyła używany samochód marki M, rok produkcji 2002, za cenę 27.000 zł. Po kilku dniach ujawniły się problemy z układem wtryskowym, a następnie zlecona ekspertyza wykazała, że samochód jest powypadkowy i ma niesprawny system poduszek powietrznych (SRS).

Kupująca początkowo zażądała obniżenia ceny o 5.000 zł, a po uzyskaniu wyników ekspertyzy rzeczoznawcy odstąpiła od umowy. Sąd uznał takie działanie za prawidłowe:

“Powódka początkowo żądała jedynie obniżenia ceny z uwagi na ujawnione usterki techniczne, o których poinformowała pozwaną pismem z dnia 9.03.2011r. Następnie, gdy dowiedziała się o wcześniejszej kolizji i niesprawnym układzie SRS, odstąpiła od umowy. Skoro zaś złożenie oświadczenia o odstąpieniu nastąpiło przed upływem rocznego terminu wyznaczonego w art. 568 § 1 k.c., brak jest podstaw do kwestionowania jego skuteczności.”

Skutki skutecznego odstąpienia od umowy

Skuteczne odstąpienie od umowy powoduje jej wygaśnięcie z mocą wsteczną (ex tunc). Zgodnie z art. 494 k.c., strony są zobowiązane do wzajemnego zwrotu świadczeń. Oznacza to, że:

Sprzedawca musi zwrócić cenę pojazdu – w omawianej sprawie sąd zasądził zwrot pełnej kwoty 27.000 zł.
Kupujący musi zwrócić pojazd – chociaż w wyroku nie wspomniano o tym wprost, jest to naturalna konsekwencja odstąpienia od umowy.
Sprzedawca musi naprawić szkodę – sąd zasądził dodatkową kwotę 492 zł tytułem zwrotu kosztów ekspertyzy rzeczoznawcy:

“W konsekwencji Sąd Rejonowy zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powódki kwotę 27.492,-zł, na co składało się 27.000,-zł zwrotu zapłaconej ceny z tytułu odstąpienia od umowy sprzedaży i 492,-zł poniesionych wydatków za opinię rzeczoznawcy tytułu szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania.”

Sprzedawca powinien zapłacić odsetki – od dnia odstąpienia od umowy do dnia zapłaty:

“Odsetki za opóźnienie orzeczono zgodnie z żądaniem pozwu, tj. od dnia 24.05.2011r. do dnia zapłaty, skoro odstąpienie nastąpiło skutecznie wcześniej.”

Odpowiedzialność solidarna współwłaścicieli pojazdu

Warto zauważyć, że w przypadku gdy pojazd ma kilku współwłaścicieli, ponoszą oni solidarną odpowiedzialność za wady:

“Solidarność pozwanych wynikała z treści art. art. 370 k.c. oraz art. 380 § 1 k.c.”

Oznacza to, że kupujący może żądać zwrotu całej kwoty od któregokolwiek ze współwłaścicieli.

Wzór oświadczenia o odstąpieniu od umowy

Na podstawie analizowanego wyroku można sformułować następujący wzór oświadczenia o odstąpieniu od umowy:

[Miejscowość], [data]

[Dane kupującego]
[Adres]

[Dane sprzedającego]
[Adres]

OŚWIADCZENIE O ODSTĄPIENIU OD UMOWY

Działając na podstawie art. 560 § 1 Kodeksu cywilnego, niniejszym odstępuję od umowy sprzedaży samochodu [marka, model, rok produkcji, nr VIN] zawartej w dniu [data zawarcia umowy] za cenę [kwota] zł.

Przyczyną odstąpienia od umowy są następujące wady fizyczne pojazdu:
1. [opis wady 1]
2. [opis wady 2]
3. [opis wady 3]

Powyższe wady zostały stwierdzone w opinii rzeczoznawcy [imię i nazwisko] z dnia [data opinii], którą załączam do niniejszego pisma.

W związku z powyższym, wzywam do zwrotu kwoty [cena pojazdu] zł oraz kwoty [poniesione koszty] zł tytułem naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania, w terminie 7 dni od daty otrzymania niniejszego oświadczenia, na rachunek bankowy nr [numer konta].

Jednocześnie informuję, że jestem gotowy/a zwrócić pojazd w miejscu i terminie uzgodnionym przez strony.

Z poważaniem,
[Podpis]

Załączniki:
1. Kopia umowy sprzedaży
2. Opinia rzeczoznawcy
3. Dokumentacja fotograficzna wad

Podsumowanie

Wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu (sygn. akt XV Ca 330/14) dostarcza cennych wskazówek dotyczących prawidłowego odstąpienia od umowy zakupu wadliwego pojazdu:

Odstąpienie musi nastąpić w ciągu roku od wydania pojazdu.
O wadach należy zawiadomić sprzedawcę w ciągu miesiąca od ich wykrycia, chyba że sprzedawca zapewniał o braku wad.
Oświadczenie o odstąpieniu powinno być złożone w formie pisemnej, najlepiej listem poleconym za potwierdzeniem odbioru.
Wcześniejsze żądanie obniżenia ceny nie wyklucza późniejszego odstąpienia od umowy, zwłaszcza po wykryciu nowych wad.
Kluczowe znaczenie ma profesjonalne udokumentowanie wad przez rzeczoznawcę.
Skuteczne odstąpienie daje prawo do żądania zwrotu ceny, kosztów ekspertyzy oraz odsetek.

Pamiętaj, że każdy przypadek jest indywidualny i wymaga analizy konkretnych okoliczności. W razie wątpliwości warto skonsultować się z adwokatem specjalizującym się w prawie motoryzacyjnym, który pomoże prawidłowo sformułować oświadczenie o odstąpieniu od umowy i zabezpieczyć Twoje prawa.